Izvor fotografije: Shutterstock.com
Brz razvoj i širenje primjene vještačke inteligencije stvorili su velika očekivanja da bi ova tehnologija mogla značajno doprinijeti rastu produktivnosti rada, koja u Evropi već godinama stagnira. Ukoliko bi vještačka inteligencija zaista dovela do jačeg rasta produktivnosti, to bi predstavljalo važnu podršku evropskoj ekonomiji, koja se suočava sa nizom izazova, od nedovršene integracije jedinstvenog tržišta i starenja stanovništva do povećanih izdvajanja za odbranu i energetsku tranziciju.
Prema nedavnoj studiji MMF-a pod nazivom “Kako Evropa može obezbijediti razvojne koristi od vještačke inteligencije”, prosječna godišnja stopa rasta produktivnosti rada u Evropskoj uniji iznosila je 1,5 odsto u periodu 1999–2008, da bi zatim pala na 1,2 odsto u periodu 2010–2019, dok se u posljednjih pet godina (2020–2024) spustila na svega 0,3 odsto. Budući da je produktivnost ključni faktor za nivo plata i ukupni ekonomski rast, njen oporavak od gotovo nultog rasta ublažio bi pritiske sa kojima se suočavaju mnoge evropske zemlje. Prema istoj studiji, rast BDP-a EU iznosio je prosječno 2 odsto u prvoj deceniji ovog vijeka, a zatim 1,4 odsto u narednoj, dok se u posljednjih pet godina kretao oko 1 odsto.
Uticaj vještačke inteligencije na produktivnost evropske ekonomije posljednjih mjeseci našao se u fokusu brojnih međunarodnih organizacija i analitičara. Predsjednica Evropske centralne banke Kristin Lagard, u nedavnom govoru pod naslovom Transformativna moć vještačke inteligencije: vrijeme Evrope da djeluje, posebno je istakla ovo pitanje. OECD je u svom najnovijem izvještaju Economic Outlook naglasio potrebu za fleksibilnim regulatornim okvirom kako bi se iskoristile prednosti digitalizacije i vještačke inteligencije.
I MMF i Lagard naglašavaju da će koristi od vještačke inteligencije zavisiti od toga da li će EU uspjeti da ubrza dovršetak unutrašnjeg tržišta i sprovede politike o kojima se godinama govori, ali koje još nijesu ostvarene, poput stvaranja Evropske unije tržišta kapitala i efikasnog jedinstvenog tržišta energije koje bi snizilo troškove. Strukturne slabosti evropskog tržišta jedan su od razloga pada produktivnosti i zaostajanja u tehnološkoj konkurentnosti. Funkcionalno tržište kapitala omogućilo bi finansiranje velikih investicija potrebnih za razvoj novih AI aplikacija i data centara, dok su energetska stabilnost i pristupačne cijene nužne jer data centri troše ogromne količine električne energije.
MMF posebno ističe važnost regulatornog okvira koji mora omogućiti usvajanje AI tehnologija, a istovremeno zaštititi osjetljive podatke i upravljati etičkim i bezbjednosnim rizicima. U suprotnom, upozorava Fond, Evropa bi mogla izgubiti čak i ograničene koristi od AI u godinama koje dolaze. Prema njihovim projekcijama, ako ne dođe do ključnih reformi, kumulativni rast produktivnosti u Evropi u narednih pet godina iznosiće oko 1,1 odsto. Međutim, ako reforme budu sprovedene, može dostići i 3 odsto, pa i više. Najveće koristi imale bi zemlje sa višim prihodima, jer imaju sektore koji su spremniji za primjenu AI tehnologija, kao i kompanije sa snažnim motivom da smanjuju troškove rada.
OECD smatra da je značajno poboljšanje produktivnosti uz pomoć AI sasvim realno, premda je obim tih promjena još diskutabilan. U analizi se navodi da je regulativa EU, posebno GDPR, spriječila štete u iznosu do 1,4 milijarde eura, jer je pojačala obaveze u oblasti sajber bezbjednosti. Istovremeno, GDPR je smanjio obim obrade podataka u evropskim kompanijama za oko 15 odsto u odnosu na američke firme.
Kristin Lagard predstavila je dva moguća scenarija. Ako bi talas primjene AI u Evropi bio uporediv sa tehnološkom revolucijom koju je donijelo uvođenje električne energije 1920-ih, rast produktivnosti bio bi veći za 1,3 procentna poena godišnje. Ako bi se pak ponovio obrazac digitalnog booma iz SAD-a krajem 1990-ih, rast bi iznosio oko 0,8 procentnih poena, što bi i dalje predstavljalo veliki pomak, s obzirom na trenutnu stagnaciju.
Lagard je naglasila da je Evropa propustila priliku da se pozicionira kao predvodnik u oblasti vještačke inteligencije, dok su SAD i Kina već daleko ispred. Međutim, upozorila je da Evropa ne smije ponoviti grešku spore digitalne transformacije.
Zaključila je optimistično: ništa još nije izgubljeno. Evropa i dalje može postati snažan akter u drugom talasu ako djeluje odlučno. Cilj ne treba da bude nadmašivanje najnaprednijih AI modela, već primjena vještačke inteligencije u svim sektorima ekonomije. Fokus na brzoj i pametnoj implementaciji postojećih AI tehnologija mogao bi da pretvori spor početak Evrope u konkurentsku prednost. Navela je i da evropske kompanije već koriste generativnu AI u obimu uporedivom sa američkim firmama.
Izvor: naftikachronika.gr
