Izvor fotografije: Frontline
Geopolitička situacija u današnjem dinamičnom tržištu tankera složenija je nego inače, ali dva brokera su nezavisno jedan od drugog identifikovala faktore koji bi mogli podstaći rast tržišta VLCC brodova (very large crude carriers). U svojim najnovijim tržišnim analizama, njujorški Poten & Partners i londonski Gibson Shipbrokers ističu elemente koji bi mogli dodatno ojačati poziciju ovog segmenta u godinama koje dolaze.
Poten se fokusira na moguće posljedice promjenjivih američkih sankcija prema Iranu i njihov uticaj na globalnu trgovinu sirovom naftom, dok Gibson skreće pažnju na potencijalno povećanje izvoza američke nafte prema Aziji, naročito u kontekstu administracije Donalda Trump-a.
Američke sankcije protiv Irana datiraju još od 1979. godine, kada ih je prvi put uveo predsjednik Carter. Tokom narednih decenija, režimi sankcija su se smjenjivali u zavisnosti od politike tadašnje administracije. U periodu od 2015. do 2018, nakon postizanja nuklearnog sporazuma između Irana i članica Savjeta bezbjednosti UN (plus Njemačke), SAD i EU su ublažile sankcije, što je omogućilo Iranu da poveća izvoz sirove nafte. Tokom tog razdoblja, Iran je izvozio prosječno 2,5 miliona barela nafte dnevno, uglavnom ka Kini i Indiji, koristeći tankere domaćih i stranih kompanija.
Međutim, kada su SAD 2018. obnovile sankcije, Iran se sve više oslanjao na tzv. tamnu flotu – flotu tankera koji plove bez praćenja i često isključuju AIS transpondere. Ova flota je dodatno narasla 2022. godine, kada su slične mjere uvedene protiv izvoza ruske nafte. Procjenjuje se da je tamna flota u posljednje tri godine utrostručena ili čak učetvorostručena i danas broji i do 1.000 brodova.
Poten ističe sve značajniju ulogu američkog Ureda za kontrolu strane imovine (OFAC), koji nadgleda brodove uključene u trgovinu između određenih država, uključujući izvoz nafte iz Rusije i Irana. Od početka 2024. godine, OFAC konstantno dodaje tankere na listu sankcionisanih plovila, čime se dodatno smanjuje broj raspoloživih nesankcionisanih brodova u tamnoj floti.
Iran je u međuvremenu ciljao na manje kineske rafinerije u privatnom vlasništvu, poznate kao teapot rafinerije, koje su kupovale iransku naftu po sniženim cijenama. Međutim, OFAC sada sve više nadzire i ove kineske uvoznike, što bi moglo ograničiti njihove mogućnosti i natjerati ih da potraže alternativne izvore – konkretno iz država Bliskog istoka i Afrike. To bi moglo povećati tražnju za VLCC brodovima, koji su najefikasniji za duge rute.
Gibson, sa druge strane, ističe potencijalni uticaj Donalda Trump-a na tržište tankera kao dodatni podsticaj za VLCC segment. U prethodnim godinama, više projekata za izvoz američke nafte prema Aziji bilo je na čekanju, usljed administrativnih prepreka i klimatskih ciljeva. Među njima su terminali poput Sea Port Oil Terminal (SPOT) kod Freeporta u Teksasu, Blue Water Texas, Texas GulfLink (TGL) i Blue Marlin.
Međutim, sa Trump-ovim povratkom na čelo administracije, američki energetski sektor ponovo dobija podsticaj za intenziviranje izvoza ugljovodonika. Iako je konačna investiciona odluka za SPOT terminal još uvijek odložena, Gibson navodi da bi uskoro moglo doći do napretka u realizaciji. SPOT je samo jedan od terminala koji bi mogli biti revitalizovani u okviru nove energetske strategije.
Razvoj ovih projekata imao bi značajan pozitivan uticaj na VLCC sektor, jer bi američka sirova nafta bila transportovana na dugim relacijama ka azijskim tržištima. Suezmax i Aframax tankeri ne bi imali isti benefit, iako bi mogli igrati ulogu na rutama gdje postoje ograničenja u pogledu gaza ili pristupa lukama.
Izvor: Seatrade Maritime
